Kompetencje to zakres wiedzy, umiejętności i doświadczeń. W literaturze naukowej i w edukacji w Polsce i za granicą również różnie definiowana, powiązana jest z wieloma pojęciami np. kompetencje miękkie i twarde, społeczne i techniczne, przekrojowe , cyfrowe, a w ostatnim czasie również kompetencje kluczowe.
Potrzeba samorealizacji jest naturalną potrzebą każdego człowieka. Ponadto zgodnie z pierwszą zasadą europejskiego filaru praw socjalnych, każda osoba ma prawo do dobrej jakości kształcenia, szkolenia i uczenia się przez całe życie w celu nabywania i utrzymania umiejętności. Chęć udoskonalania swoich możliwości napędza zarówno jednostkę jak i całe społeczeństwo. I tutaj pojawiają się kompetencje kluczowe, nazywane wcześniej także kompetencjami miękkimi lub przekrojowymi. Rozumiemy je jako kompetencje, które potrzebujemy do samorealizacji i rozwoju osobistego, zatrudnienia, włączenia społecznego, zrównoważonego stylu życia, udanego życia w pokojowych społeczeństwach, kierowania życiem w sposób prozdrowotny i aktywnego obywatelstwa. Są wypadkową wiedzy, umiejętności, a także postaw.
Wszystkie kompetencje kluczowe uznajemy za równie ważne, a każda z nich przyczynia się do polepszenia życia w społeczeństwie. Rada Unii Europejskiej wyszczególnia takie kluczowe kompetencje jak kompetencje w zakresie:
- rozumienia i tworzenia informacji,
- wielojęzyczności,
- matematyki oraz nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
- kompetencji cyfrowych,
- osobistych, społecznych i umiejętności uczenia się,
- kompetencji obywatelskich,
- przedsiębiorczości,
- świadomości ekspresji kulturowej.
Poniżej przedstawiamy szczegóły dotyczące każdej z wymienionych grup kompetencji.
Rozumienie i tworzenie informacji
Rozumienie i tworzenie informacji to przede wszystkim zdolność skutecznej komunikacji i porozumiewania się z innymi osobami we właściwy sposób. W tej grupie kompetencji wyszczególnić możemy zdolność identyfikowania, interpretowania i wyrażania uczuć, pojęć i opinii. Zakłada ona możliwość wykorzystania wszystkich dostępnych form przekazu werbalnego jak i niewerbalnego. Do tego celu można użyć zarówno mowy jak i pisma, a także wykorzystać obraz, dźwięk i materiały cyfrowe. Ogólnopojęta komunikatywność stanowi podstawę dalszego uczenia się i innych interakcji językowych.
Wielojęzyczność
Kompetencje te określają zdolność do prawidłowego i skutecznego korzystania z różnych języków w celu porozumiewania się. Zakres ich umiejętności jest niezwykle zbliżony do poprzedniej grupy umiejętności. Kompetencje językowe zawierają w sobie wymiar historyczny oraz kompetencje międzykulturowe. Opierają się na zdolności do pośredniczenia między różnymi językami i mediami. Mogą one obejmować utrzymywanie i dalsze rozwijanie kompetencji w zakresie języka ojczystego, jak również urzędowego.
Matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii
Kompetencje matematyczne to zdolność rozwijania i wykorzystywania myślenia i postrzegania matematycznego do rozwiązywania problemów w codziennych sytuacjach. Istotne są zarówno proces i działanie, jak i wiedza, przy czym podstawę stanowi należyte opanowanie umiejętności rozumowania matematycznego. Możemy do nich zaliczyć tak powszechne zjawiska ja wykorzystanie modeli, wykresów oraz tabel, a także znajomość podstawowych miar.
Kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych dotyczą w szczególności chęci wyjaśniania świata przyrody z wykorzystaniem dostępnego zasobu wiedzy i metod badawczych. Umiejętności techniczne i inżynierskie obejmują zdolność zastosowania tej wiedzy w odpowiedzi na ludzkie potrzeby i wymagania. Kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii obejmują świadomość zmian w środowisku jakie zachodzą przez ingerencję człowieka. Nieodzowną częścią tej grupy kompetencji są wybrane spośród zielonych kompetencji, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania człowieka w środowisku.
Kompetencje cyfrowe
Cyfrowe kompetencje obejmują odpowiedzialne korzystanie z technologii cyfrowych w celu uczenia się, pracy i udziału w społeczeństwie. Obejmują one umiejętność korzystania z informacji i danych, komunikowanie się i współpracę, umiejętność korzystania z mediów, tworzenie treści cyfrowych (w tym programowanie), bezpieczeństwo (w tym komfort cyfrowy i kompetencje związane z cyberbezpieczeństwem), kwestie dotyczące własności intelektualnej, rozwiązywanie problemów i krytyczne myślenie. Jest to najnowsza grupa kompetencji, która już niedługo stanie się równe powszechna jak reszta obecnie wymaganych umiejętności. Więcej ciekawostek możecie przeczytać w artykule „Modele przyszłości„.
Osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się
Kompetencje te określają zdolność do autorefleksji, zarządzania czasem i informacjami, a także umiejętność pracy z ludźmi. Obejmują one zdolność radzenia sobie z niepewnością i złożonością, umiejętność uczenia się, wspierania swojego dobrostanu fizycznego i emocjonalnego, utrzymania zdrowia fizycznego i psychicznego oraz zdolność do prowadzenia prozdrowotnego i zorientowanego na przyszłość trybu życia, odczuwania empatii i zarządzania konfliktami we włączającym i wspierającym kontekście. Są to umiejętności bezpośrednio przekładające się na motywację oraz zdolność do rozwijania własnych umiejętności.
Kompetencje obywatelskie
Kompetencje obywatelskie to zdolność działania jako odpowiedzialni obywatele oraz pełnego uczestnictwa w życiu obywatelskim i społecznym, w oparciu o rozumienie pojęć i struktur społecznych, gospodarczych, prawnych i politycznych, a także wydarzeń globalnych i zrównoważonego rozwoju. Obejmują one zrozumienie wspólnych europejskich wartości. Kompetencje te obejmują również znajomość spraw współczesnych, jak i znajomość historii. Ważna jest również świadomość celów, wartości i polityk, jakimi kierują się ruchy społeczne i polityczne, a także zrównoważonych systemów.
Przedsiębiorczość
Kompetencje kluczowe w przedsiębiorczości to między innymi zdolność wykorzystywania szans i pomysłów oraz przekształcania ich w wartość dla innych osób. Przedsiębiorczość opiera się na kreatywności, krytycznym myśleniu i rozwiązywaniu problemów i podejmowaniu inicjatywy. Równe ważna jest także wytrwałość oraz planowane projektów mających wartość kulturalną, społeczną lub finansową i zarządzaniu nimi. Są one podstawą prowadzenia przedsiębiorstw jak i mniejszych biznesów. Wyżej rozwinięte kompetencje ułatwiają zarządzaniem zarówno strukturami w firmie jak i pracą.
Świadomość i ekspresja kulturalna
Kompetencje te obejmują kreatywne wyrażanie i komunikowanie pomysłów i znaczeń w różnych kulturach. Obejmują one angażowanie się w rozumienie, rozwijanie i wyrażanie własnych pomysłów, a także poczucie przynależności do społeczeństwa. Zawiera w sobie również świadomość sposobów przekazywania idei między twórcą, uczestnikiem i publicznością.
Kompetencje kluczowe to dynamiczna kombinacja wiedzy, umiejętności i postaw, które osoba ucząca się musi rozwijać przez całe życie, począwszy od najmłodszych lat. Wysokiej jakości i włączające kształcenie, szkolenie i uczenie się przez całe życie zapewniają wszystkim równe szanse rozwijania kompetencji kluczowych. Aby wspomóc proces kształcenia powstał dostępny w system.zawodowy.org Moduł Szkoleniowy, który zawiera oferty kursów, szkoleń, wykładów i innych form dokształcania mogących w realny sposób podnieść kwalifikacje zawodowe uczestników.
Serdecznie zachęcamy do zapoznania się z dostępnymi w Module Szkoleniowym ofertami. Przedstawiamy przykładowe szkolenia z zakresu rozwijania kompetencji kluczowych:
- Moduł B1 – Podstawy pracy z komputerem (komputery, sprzęt, oprogramowanie, licencje, system operacyjny)
- Project Manager – skuteczna komunikacja, przywództwo, negocjacje i rozwiązywanie konfliktów
- Szkolenia/webinary z ochrony środowska
Artykuł na podstawie Zalecenia Rady Unii Europejskiej w sprawie kompetencji kluczowych w procesie uczenia się przez całe życie z 2018 roku.
